پریوایمپلنت لیزر دکتر فرحناز فرخی نیا
یک رادیوگرافی ایده آل دارای تراکم مطلوب، کنتراست مطلوب، دقت کافی و ارائه ی تصویری کامل از کل منطقه ی مورد نظر است. هنگامی که هر یک از شرایط فوق رضایت بخش نباشد به آن رادیوگرافی معیوب گفته می شود.
ویژگیهای بصری
دو ویژگی بصری از تصویر رادیوگرافی شامل تراکم و کنتراست است که بطور مستقیم بر کیفیت تشخیصی رادیوگرافی دندان تاثیر می گذارد.
تراکم
سیاهی و یا تاریکی کلی یک رادیوگرافی دندان، به عنوان تراکم شناخته می شوند.
افزایش kV یا افزایش دانسیته، سبب تاریکی تصویر می شود.
کاهش kV یا کاهش دانسیته، سبب روشنتر شدن تصویر می گردد.
کنتراست یا تضاد
تفاوت در درجه سیاهی (تراکم) بین مناطق مجاور در یک رادیوگرافی دندان، کنتراست نامیده می شود.
مشخصه های هندسی
سه مشخصه های هندسی از تصویر رادیوگرافی عبارتند از: وضوح تصویر، بزرگنمایی و دیستورشن تصویر .
وضوح تصویر یا وضوح جزئیات، به قابلیت فیلم اشعه ایکس در تولید خطوط مجزا از یک شی یا کوچکترین جزئیات از یک شی در یک رادیوگرافی دندان گفته می شود. عوامل تاثیرگذار بر آن عبارتند از: اندازه نقطه کانونی، ترکیب فیلم، حرکت یا تکان خوردن در حین تصویر برداری.
بزرگنمایی
بزرگنمایی تصویر به یک تصویر رادیوگرافی که به نظر می رسد شیء را بزرگتر از اندازه واقعی آن نشان دهد، اشاره دارد. که نتیجه ی طول مسیر واگرایی پرتوی اشعه ایکس است.
عوامل تاثیرگذار: فاصله ی تیوب اشعه ی ایکس از فیلم، فاصله شی از فیلم .
دیستورشن
دیستورشن در ابعاد یک تصویر رادیوگرافی عبارتست از تغییر در اندازه و شکل صحیح شی در حقیقت بزرگنمایی غیر یکنواخت را دیستورشن می گویند. عوامل تاثیرگذار بر آن عبارتند از: قرار گیری نادرست فیلم نسبت به شی، زاویه ی نادرست پرتو اشعه ایکس، انحنای ساختار مورد بررسی.
آرتیفکت
ساختار یا تظاهراتی که به طور معمول در رادیوگرافی وجود ندارد و بصورت مصنوعی تولید شده است را آرتیفکت یا خطاهای رادیوگرافی می گویند، که اعم عوامل تاثیر گذار بر آن عبارتند از: وسایل و تجهیزات، اپراتور، بیمار، اکسپزور، پردازش، ذخیره سازی، هندلینگ، خطاهای ارتیفکت. این عوامل موجب بروز مشکلاتی از جمله: دیستورشن، طویل شدن تصویر، کوتاه شدن تصویر، اورلپ، کن کات، سوپرایمپوز، محو شدگی تصویر، تاریک و روشن شدن تصویر می شود.
مشکل شماره ی ۱: عدم تشکیل تصویر
علت: فیلم در معرض اشعه نیست، دستگاه اشعه ایکس خاموش است، مشکل الکتریکی و یا نقص در عملکرد دستگاه وجود دارد.
اقدامات: بررسی دستگاه، اطمینان حاصل شود نوردهی مناسبی بر روی فیلم صورت می گیرد، اطمینان حاصل شود که دستگاه اشعه ایکس روشن است.
مشکل شماره ۲: تصویر روشن
علت: اکسپوز ناقص (عدم کاهش سوئیچ نوردهی برای کل زمان)، ژنراتور معیوب، کافی نبودن اکسپوز (میلی آمپر، kVp، زمان)، فیلم برعکس در دهان قرار داده شده است.
اقدامات: بررسی عملیات سوئیچ مناسب، بررسی عوامل اکسپوز و در صورت لزوم افزایش آنها.
مشکل شماره ۳: تصویر تیره
علل: عیب در ژنراتور، قرار گرفتن در معرض تابش بیش از حد (میلی آمپر، KVp، زمان)، فاصله ی ناکافی.
اقدامات: بررسی عوامل اکسپوز و کاهش آنها در صورت لزوم.
خطاهای فنی
مشکل: قرار دادن نادرست فیلم
علل: ناکامل بودن تصویر تاج دندان ممکن است به دلیل قرار دادن نامناسب فیلم و یا ناترازی پرتو باشد.
اقدامات: قرار دادن صحیح فیلم برای گرفتن تصویر کل دندان، از جمله اپکس و ساختارهای اطراف آن.
عدم تشکیل تصویر در گوشه های فیلم
علت: این حالت زمانی ایجاد می شود که لبه ی فیلم به موازات سطوح انسیزال یا اکلوزال دندانها قرار داده نشده باشد.
اقدام: مطمئن شوید که لبه ی فیلم به صورت موازی با سطوح انسیزال-اکلوزال دندان قرار داده شود.
مشکل: مشکل انگولیشن
انگولیشن یا زاویه، اصطلاحی است که برای توصیف تراز اشعه مرکزی پرتو ایکس در صفحات افقی و عمودی استفاده می شود.
زاویه افقی به موقعیت PID در صفحات افقی یا صفحات کنار هم، اشاره دارد. زاویه عمودی به موقعیت PID در صفحه عمودی یا صفحه ی بالا و پایین اشاره دارد.
مشکل: اورلپ تماس پروگزیمال
روی هم افتادگی تصاویر را اورلپ می گویند.
علت: به دلیل زاویه ی نادرست پرتو اشعه ایکس در بعد افقی است
و جهت دهی غلط اشعه مرکزی.
اقدام: تابش مستقیم پرتو اشعه ایکس به مناطق اینترپروگزیمال.
تغییر اندازه ی تصویر
- اگر فیلم و جسم موازی باهم نباشند، اشعه در یک زاویه ی صحیح به آنها نمی تابد و تغییر طول تصویر را داریم(تکنیک موازی).
- وقتی اشعه ی مرکزی به سطح نیمساز عمود نباشد، طول تصویر دندان تغییر میکند(تکنیک نیمساز).
مشکل: کشیدگی تصویر
علت: ریشه ی دندان ها به نظر بسیار طویل می رسد به علت فقدان انگولیشن عمودی پرتو اشعه ایکس به عبارت دیگر اگر اشعه ی مرکزی با یک زاویه ی منفی تر بتابد تصویر طویل می شود.
اقدام: استفاده از انگولیشن عمودی کافی با تکنیک نیمساز( bisecting)
مشکل: کوتاه شدن تصویر(FORESHORTENED IMAGES)
علت: درنتیجه ی بیش از حد بودن انگولیشن عمودی، ریشه بسیار کوتاه دیده می شود. به عبارت دیگر اگر اشعه ی مرکزی با یک زاویه ی مثبت تر بتابد، تصویر کوتاهتر می شود.
اقدام: از انگولیشن عمودی بیش از حد با روش نیمساز(bisecting) استفاده نکنید.
مشکل: تاری تصویر
علت: حرکت بیمار، حرکت فیلم
اقدام: به بیمار دستورالعمل های مناسب را برای حرکت نکردن در هنگام تصویر برداری گوشزد کنید.
مشکل کن کات(cone-cut)
علت: قرارگرفتن فیلم خارج از میدان تابش اشعه باعث می شود دسته اشعه x قسمتی از فیلم را در بر نگیرد و cone cut ایجاد شود.
اقدام: مطمئن شوید که پرتو اشعه ایکس بر روی فیلم متمرکز شده و کل فیلم توسط قطر PID تحت پوشش قرار گرفته است.
مشکل: کشیدگی تصویر همراه با دیستورشن
علت: بخش پایین تر این رادیوگرافی دارای دیستورشن است که به علت خمش فیلم ایجاد شده است.
اقدام: بررسی نحوه ی قرار دادن فیلم و فشار انگشت بیمار، به بیمار آموزش دهید که فیلم را با فشار کمتر، ثابت نگه دارد.
مشکل: خط باریک مشکی
علت: فیلم شکسته شده و امولسیون فیلم ترک خورده است.
اقدام: فیلم را بیش از حد خم نکنید.
مشکل: تصویر دوتایی
علت: فیلم دو بار در معرض تابش قرار گرفته است یا حرکت فیلم در طول تابش پرتو این حالت را سبب شده است.
اقدام: فضای کار را سازماندهی کنید و بعد از هر بار رادیوگرافی، فیلمهای استفاده شده را در فنجان کاغذی قرار دهید تا با فیلمهایی که در معرض تابش قرار نگرفته اند، اشتباه نشوند.
مشکل: حرکت
علت: حرکت از طرف بیمار در طول تابش پرتو سبب تاری تصویر می شود.
اقدام: بیمار باید در تمام طول زمان رادیوگرافی تحت نظارت باشد.
خطاهای اکسپوز
از جمله خطاهای اکسپوز می توان به:
- تابش کم اشعه: سبب نگاره های روشن، کنتراست ناکافی می شود
- تابش زیاد اشعه: سبب نگاره های تاریک، مه آلودگی تصویر
- دبل اکسپوز: سبب محو شدگی تصویر می گردد
سایر خطاهای رادیوگرافی را در بخش دوم ارائه خواهیم کرد، منتطر قسمت دوم این مقاله باشید.
منبع: