Breaking News

اهمیت فارماکولوژی در دندانپزشکی

نویسنده: دکتر Liji Thomas

دندانپزشکی شاخه ای از علوم پزشکی است که به بررسی، درمان و پیشگیری از بیماری های دندان و حفره ی دهان می پردازد. به عنوان یکی از تأثیرات سبک زندگی مدرن، فرکانس مشکلات دندانی در جهان افزایش یافته است. این ممکن است به دلایل مختلف از جمله مصرف بیشتر غذاهای ناسالم، نوشابه های قندی و نادیده گرفتن مراقبت از دندانها باشد. از این رو، مراجعه ی منظم دندانپزشکی، امروزه به یک عُرف تبدیل شده است.

علم دندانپزشکی دقیقاً مانند سایر زمینه های علوم پزشکی طی چند دهه ی اخیر رشد بسیار زیادی داشته است. جراحی دندان مدرن و دیجیتالی شده است. با این حال، برای اکثر بیماری های دندان، دندانپزشکان هنوز به داروها تکیه دارند، چه به تنهایی و چه به عنوان بخشی از مدیریت قبل از عمل. به منظور درمان مشکلات دندانپزشکی با داروها، شناخت کافی از داروشناسی پایه ضروری است.

فارماکولوژی علمی کاربردی است که با تاثیر داروها بر بدن و متابولیسم داروها توسط بدن سر و کار دارد.

فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک داروهای دندانپزشکی

فارماکولوژی نقش مهمی در دندانپزشکی دارد. هدف فارماکولوژی دندانپزشکی، درک جنبه های علمی تاثیر داروهای استفاده شده در دندانپزشکی بر سیستم های مختلف بدن است.

فارماکولوژی شامل دو جنبه از متابولیسم دارو است: فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک. در حالی که فارماکوکینتیک با جذب، توزیع، متابولیسم دارو و دفع متابولیت های دارو سروکار دارد، فارماکودینامیک با کارآیی دارو، ایمنی، اتصال به گیرنده (قدرت دارو) و اندرکنش های دارو سروکار دارد. آگاهی از تمامی این جنبه ها در مورد یک داروی خاص به منظور موفقیت در درمان یک وضعیت دندانپزشکی ضروری است.

فارماکوکینتیک

پس از تجویز خوراکی یا موضعی یک دارو، جذب آن بستگی به میزان محلولیت آن در لیپیدها دارد، زیرا از این طریق می تواند از خلال اپیتلیوم منتشر شده و به مویرگها برسد.

مولکولهای دارویی در جریان خون یا در حالت آزاد و بدون اتصال به چیزی و یا با اتصال به پروتئین های پلاسما منتقل می شوند. تنها داروی آزاد که به پروتئینهای پلاسما متصل نیست، می تواند در بافت توزیع شود. علاوه بر این، داروی اولیه ممکن است به تعدادی متابولیت تبدیل شود.

یا داروهای اصلی یا متابولیتهای آنها ممکن است فعال یا غیرفعال و سمی یا غیر سمی باشند. بعد از متابولیسم، دوره ی زمانی از بین رفتن دارو و پاکسازی آن از بدن نیز بسته به مسیر مصرف و خصوصیات فیزیکوشیمیایی دارو متفاوت است.

فارماکودینامیک

عملکرد دارو به وضعیت گیرنده ها (فعال یا غیرفعال) بستگی دارد. داروها به روش های مختلفی با گیرنده ها ارتباط برقرار می کنند. آنتاگونیست ها به گیرنده ها متصل اما گیرنده را به حالت فعال در نمی آورند. آگونیستها به گیرنده ها متصل شده و آنها را فعال می کنند. آگونیست های معکوس، بطور انتخابی حالت غیرفعال گیرنده را از طریق شروع پاسخ سلولی متضاد با آنچه که توسط یک آگونیست طبیعی ایجاد می شود، تحریک می کنند.

اثربخشی و قدرت داروهای مورد استفاده در دندانپزشکی با چگونگی اتصال دارو با گیرنده ها و ایجاد پاسخ مورد نظر تعیین می شود. قدرت این داروها با مقدار داروی مورد نیاز برای تولید یک اثر با شدت خاص تعیین می گردد. دوزهای دارویی بر اساس تمام این عوامل برای یک فرمول معین (اسپری، غرغره ، دهانشویه، قرص، پماد یا پچ و غیره) محاسبه می شود. علاوه بر این، درک اثرات سمی ناشی از داروهای دندانپزشکی و هرگونه تعامل با سایر داروها بسیار مهم است.

داروهای مورد استفاده در دندانپزشکی

چندین کلاس از داروها بسته به نیاز در دندانپزشکی به عنوان مثال، برای بیحسی موضعی یا بیهوشی عمومی استفاده می شوند، یکی از این داروها نیتروز اکسید(nitrous oxide) است که برای کاهش درک درد ناشی از چندین پروسیجر دندانپزشکی و اضطراب همراه با آن استفاده می شود. داروهای بیحسی به کانالهای سدیم متصل می شوند و انتقال سیگنالهای ناشی از تحریک اعصاب را مسدود می کنند و از این رو در طی روش هایی مانند کشیدن دندان مفید هستند.

پمادهای بی حسی موضعی نیز برای استفاده قبل از غذا، به منظور بی حس کردن ناحیه ی درد تجویز می شوند تا بیمار بتواند پس از جراحی یا یک پروسیجر دندانپزشکی با آرامش غذا بخورد.

شروع و مدت زمان عملکرد این داروها به عواملی مانند نزدیکی به محل مورد نظر، غلظت (دوز)، pH بافت، محلول بودن دارو در لیپید یا آب، اتصال به پروتئین و توزیع مجدد دارو در بافت بستگی دارد. عوارض جانبی آنها ممکن است سردرگمی و گیجی خفیف، پر حرفی، تشنج تونیک-کلونیک[1] و افسردگی شدید باشد. آسیب عصبی نیز یکی از عوارض جانبی جدی اما کمتر شایع بیحس کننده های دندانی است.

از داروهای ضد التهاب و ضد درد از جمله داروهای کورتیکواستروئیدها نیز برای تسکین درد در دندانپزشکی استفاده می شود. اینها متداول ترین دسته از داروهای مورد استفاده در دندانپزشکی هستند و در دوزهای مختلف در دسترس هستند. مسکن هایی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)  خود را به گیرنده های سیکلواکسیژناز( COX1یا COX2) متصل می کنند و این آنزیم ها را مهار می کنند. آنها علاوه بر فعالیت های ضد درد، دارای فعالیت ضد تب و ضد التهاب نیز هستند. مهارکننده های COX2 به ویژه مفید هستند زیرا در مقایسه با مهار کننده های COX1، عوارض جانبی گوارشی کمی ایجاد می کند یا اصلا این عوارض را ایجاد نمی کنند. از دیگر عوارض جانبی NSAID ها می توان به رنوتوکسیسیتی، سوء هاضمه و واکنشهای آنافیلاکتیک اشاره کرد. داروهای اپیوئیدی دسته دیگری از داروهایی هستند که در دندانپزشکی به عنوان مسکن و آرام بخش استفاده می شوند. آنها به طور مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می گذارند. اعتیاد و علائم ترک، مشکلات احتمالی مرتبط با استفاده طولانی مدت از داروهای اپیوئیدی است.

دسته ی مهم دیگر آنتی بیوتیک ها و ضد عفونی کننده ها و داروهای ضد قارچ هستند که برای درمان بیماری هایی مانند پلاک و ژنژیویت و برفک دهانی استفاده می شوند. این داروها لثه ها و ریشه های دندان را هدف قرار داده و به صورت قرص های خوراکی، دهانشویه و محلولهایی برای غرغره در دسترس هستند. همچنین از آنها برای درمان بوی دهان استفاده می شود. داروهای باکتریواستاتیک و همچنین آنتی بیوتیک های ضد باکتریایی شامل پنی سیلین ها، سفالوسپورین ها، تتراسایکلین ها، آمینوگلیکوزیدها و غیره نیز در دندانپزشکی استفاده می شوند. انتخاب آنتی بیوتیک ها توسط عوامل مختلفی از جمله نوع عفونت، سن بیمار، تطابق، تاریخچه پزشکی، داروهای همزمان و مقاومت باکتریایی تعیین می شود.

همچنین از محصولات حاوی فلوراید برای جلوگیری از پوسیدگی دندان به صورت بدون نسخه در مناطقی که آب شهری آنها فاقد فلوراید است، استفاده می گردد.

منبع:

https://www.news-medical.net/health/Importance-of-Pharmacology-in-Dentistry.aspx

 

[1] در صرع تونیک کلونیک، علائمی مانند کاهش سطح هوشیاری، سفتی عضلات و حرکات و تکان های شدید مشاهده می شود. این صرع در حدود یک تا سه دقیقه طول می کشد. ادامه دار شدن این نوع صرع، شرایط اورژانسی محسوب می شود.