Breaking News

درمان بیماریهای لثه با لیزر

بررسی اجمالی لیزرهای دندانپزشکی

جراحان پزشکی در حدود سال 1975 از یک دستگاه جدید در برخی موارد، به جای چاقوی جراحی استفاده کردند، این ابزار جدید لیزر بود، در طول دهه ی 80 میلادی، لیزر دی اکسید کربن به یک جزء رایج در اعمال جراحی تبدیل گردید. در سال 1989، اولین لیزری که به طور خاص برای استفاده های دندانپزشکی طراحی شده بود، تولید و عرضه شد. امروزه موارد استفاده از دستگاه های مختلف لیزر دندانپزشکی رایج شده است و کاربردهای بالینی آن همچنان رو به افزایش است، ساخت لیزر یکی از هیجان انگیزترین پیشرفت های دندانپزشکی با مزایای منحصر به فرد برای بیماران بود.

مبانی لیزر

لیزر نوری را از نور معمولی تولید می کند که دارای دو ویژگی متمایزاست: اول اینکه نوری تک رنگ است، که به نام monochromaticism شناخته شده است، دوم اینکه، امواج نور همگی منسجم (coherent)هستند، این اصطلاح به معنای اندازه فیزیکی و شکل یکسان هر موج می باشد. این امواج تک رنگ ومنسجم از انرژی نورانی از دستگاه لیزر ساتع می شوند و یک منبع منحصر به فرد و بهینه از انرژی می باشند.laser1

لیزر عموما به مواد موجود در مرکز دستگاه، کهoptical cavity نام دارد،اطلاق می شود. هسته اصلی این حفره از عناصر شیمیایی، مولکول ها یا ترکیباتی تشکیل شده است که به نام محیط فعال یا active mediumشناخته می شود، این محیط فعال می تواند یک ظرف از گاز، یک کریستال، و یا یک نیمه هادی در حالت جامد باشد. در لیزر دی اکسید کربن که در دندانپزشکی در حال حاضر استفاده می شود، از دی اکسید کربن به عنوان محیط فعال گازی استفاده می گردد.دستگاه های دیگر یا از ویفرهای نیمه هادی جامد با لایه های چندگانه از فلزات یا میله های جامد کریستال گارنت که ترکیبات مختلف از عناصر دیگردر آن بکار رفته است، ساخته شده اند. برای سادگی لیزرهای نیمه هادی را دیود نام نهاده اند و لیزرهای کریستال را با کلمات اختصاری مانند Nd:YAG, Er,Cr:YSGG, Er:YAG نمایش می دهند. البته، تولید کنندگان، لیزرهای مختلف را با نام مدل تجاری آن نیز نام گذاری می کنند، مانندWaterlase، VersaWaveیا اودیسه.

تحریک محیط فعال در دستگاه لیزر طول موج خاصی از تابش غیریونیزه را تولید می کند.چندین نوع از لیزرها نور مرئی تولید می کنند که حامل سیستم ردیاب هستند، اما تقریبا تمام لیزرهای جراحی، پرتوهای مادون قرمز نامرئی تولید می کنند.

تعامل لیزر و بافت

هر طول موج تا حدودی دارای یک اثر منحصر به فرد بر روی سازه های دندانی است، این موضوع به علت جذب ویژه ی انرژی لیزر توسط هر بافت است. برخی از لیزرها تنها توسط خون و رنگدانه های موجود دربافتها جذب می شوند، در حالی که سایرین فقط توسط آب و همچنین بافت سخت مانند مینای دندان، عاج و استخوان جذب می شوند.

laser and tissue interactionبطور اختصاصی، طول موجها را می توان به سه گروه طبقه بندی کرد:

  1. دیود و Nd: YAG با طول موجهایی که رنگدانه ها در بافت نرم و عوامل بیماری زا و همچنین بافتهای التهابی و عروقی را هدف قرار می دهند.
  2. لیزرهای دی اکسید کربن که به راحتی با مولکول های آزاد آب در بافت نرم تعامل می کند و همچنین آب را درداخل سلولهای عوامل بیماری زا تبخیرمی نماید.
  3. لیزرهای اربیم(Er,Cr:YSGG and Er:YAG) گاهی به عنوان ابزارهایی برای همه ی بافتها شناخته می شود زیرا دارای مد انتشار تمپورال بسیار کوتاه و جذب آن توسط آب موجود در بافت نرم و سخت صورت می گیرد.

انرژی نورانی لیزر می تواند توسط بافت هدف جذب شود و این فرآیند جذب یک واکنش حرارتی در آن بافت تولید می کند. بسته به پارامترهای دستگاه و خواص نوری بافت، درجه حرارت افزایش می یابد و اثرات گوناگونی را برجا می گذارد. به طور کلی، بسیاری از non-sporulating bacteria، از جمله باکتریهای بی هوازی، به آسانی در درجه حرارت 50 درجه ی سانتیگراد غیر فعال می شوند. بافت نرم التهابی در بیماری پریودنتال را می توان در 60 درجه ی سانتیگراد، به این روش حذف نمود؛ علاوه بر این، می توان در همین پارامترهای حرارتی به هموستازی دست یافت. برداشتن بخشی یا تمام بافت نرم در 100 درجه سانتی گراد با لیزر امکان پذیر است، در این درجه حرارت آب درون و خارج سلول تبخیر شده و موجب حذف (ablayion)و یا برداشتن بافت بیولوژیک می شود. به همین ترتیب، جزء آبی ساختارهای دندانی و استخوان نیز در این دما به جوش می آیند؛ در نتیجه می توان با لیزر اعمالی مانند cavity preparation، calculus removal و osseous contouring را انجام داد.

دو حالت انتشار برای لیزرهای دندانپزشکی وجود دارد: موج پیوسته و موج پالسی با انتشار آزاد(free-running pulsed). موج پیوسته بدان معنی است که انرژی به طور مداوم تا زمانی که لیزر فعال است ساطع می شود. لیزر دی اکسید کربن و دیود با این روش کار می کنند. با کنترل مکانیکی و الکتریکی می توان یک موج نبض دار دریچه ای و یا منقطع از خروجی پیوسته برای به حداقل رساندن گرمای نهان تولید شده توسط لیزر تولید کرد. موج پالسی با انتشار آزاد توسط یک لامپ فلاش، با پالسی با زمان چند ده هزارم ثانیه، توسط دستگاه تولید می شود. لیزر ND: YAG، Er:YAG و همچنین لیزر Er.Cr.YSGG لیزرهایی با موج پالسی با انتشار آزاد هستند.

لیزرهای کنونی دندانپزشکی با استفاده از ابزارهای مختلف انرژی لیزر را به بافت تحویل می دهند. در برخی از الیاف شیشه ای انعطاف پذیر با قطر کوچک برای مثال در لیزر دیود وNd: YAG معمولا در تماس با بافت استفاده می شود. در دستگاه های اربیم و دی اکسید کربن از هدایت کننده ی نیمه انعطاف پذیر توخالی موج یا بازوهای تلسکوپی مقطع سخت استفاده می شود؛ در چند نوع از لیزرهای اربیوم از الیاف شیشه ای بزرگتر و سخت تر استفاده می شود. در برخی از این سیستمها یک نوک اضافه ی کوچک کوارتز و یا یاقوت کبود کوچک به هندپیس متصل می شود و در سیستم های دیگر با بافت تماس نمی یابد.

کاربردهای لیزر در دندانپزشکی :

کاربردهای لیزر به سه گروه کلی تقسیم می شود: اول وادی تشخیص است که در این مرحله لیزر به عنوان ابزار تشخیصی به کمک دندانپزشک می آید. دوم مرحله درمان و روش های درمانی است و سوم آثار شبه دارویی لیزرهای کم توان یا کم شدت است.

در مرحله تشخیص، مهمترین مزیت لیزر در تشخیص ساده پوسیدگی های دندانی در مراحل اولیه ی پوسیدگی است. در این مرحله لیزر به ما کمک می کند تا با پدیده «فلورسنت» که حاصل از تقابل یک لیزر «دیودی» و بافت دندانی است، نه تنها بودن یا نبودن پوسیدگی را تشخیص دهیم، بلکه روند فعالیت آن را نیز دریابیم. در حال حاضر ابزاری برای کشف این موضوع وجود ندارد. این شیوه از سایر شیوه ها مانند تشخیص چشمی یا روش رادیوگرافی و «اولتراسوند» سریع تر جواب می دهد. مزیت دیگر این است که قبل از آن که مقدار زیادی از بافت های دندانی از بین برود، می توان با روش های پیشگیری آن را کنترل کرد. در حقیقت می توان بیماران با ریسک بالای پوسیدگی را جدا کرده و مورد توجه خاص قرار داد. همچنین دوره های مراجعه برای درمان های دندانپزشکی را در زمان های کوتاه تری تعیین کرد. حسن بزرگ این روش کاربری ساده آن است که حتی مربیان بهداشت نیز می توانند به سادگی با آن کار کرده و سریعا کودکان با ریسک بالا را به دندانپزشکان ارجاع دهند. شایان ذکر است، این ابزار نسبتا ارزان بوده و با باتری کار می کند.

روش تشخیص دیگر لیزر «داپلرفلومتری» است که با سنجش میزان جریان خون در دندان ها، زنده بودن یا نبودن آنها را می تواند ردیابی نماید. در گذشته اگر دندان کودکی دچار تروما یا ضربه می شد، دندانپزشک وضعیت موجود را به گذر زمان واگذار می نمود و تا حدود شش ماه تا علائم رادیوگرافی آن بارز شود، هیچ راه تشخیص دیگری نداشت. چه بسا این گذر زمان سبب تحلیل های داخلی و ایجاد ضایعات پیشرفته تر در انتهای ریشه دندان می شد که به مشکلات عدیده ای منجر می گردید. امروزه لیزر «داپلرفلومتری» این مشکل را مرتفع کرده است. از این پدیده در پیش بینی موقعیت پیوندهای لثه ای و دندانی نیز میتوان بهره برد.

تشخیص سرطان های ناحیه دهان ، سر و گردن با استفاده از «فتوداینامیک تراپی» امکان پذیر است. در این روش جدید به کمک تزریق یک ماده حساس به لیزر به بیمار، به نام «فتوسنسیتایزر» حساس به نور می توان این قبیل سرطان ها را تشخیص داد. تجمع فتوسنسیتایزر در سلول های سرطانی و بازتاب پرتوهای فلورسنت از ضایعه و پروسس این اطلاعات توسط دستگاه های پیشرفته ی کامپیوتری مکانیسم تشخیص سرطان دهان، سر و گردن با روش فتوداینامیک تراپی است . همچنین با تهیه هولوگرام های لیزری درمانگر قادر خواهد بود، نماهای سه بعدی از آنومالی های فکی و دهانی را به تصویر بکشد.

در امر درمان نیز با مزیت هایی که برای لیزر به مواردی از آن اشاره شده، سعی براین است که با توانایی های لیزر، بافت ذی قیمت دندانی را که قابل بازیافت نیست، حفظ کرده و با حداقل تهاجم درمان ها را انجام داد.

جراحی بافت نرم دهان شامل بیوپسی یا نمونه برداری، برداشتن ضایعات «تومورال» ، برداشتن ضایعات استخوانی و درمان مقطعی آفت و تبخال و نیز حذف پوسیدگی های دندانی و تراش بافت های دندانی برای تمامی منظورهای زیبایی و ترمیمی، بلچینگ، روشن کردن رنگ دندان، تغییر ساختار سطحی دندان ها و ایجاد مقاومت در برابر عوامل پوسیدگی زا از دیگر کاربردهای لیزر در دندانپزشکی به شمار می رود.

در حال حاضر لیزرها در تمامی تخصص های ده گانه ی دندانپزشکی در بسیاری از امور حرفی برای گفتن دارند که از حوصله این مجال خارج است. برای مثال در درمان ریشه ی دندان ضدعفونی کردن کانال دندانی به یک معضل اساسی برای متخصصان درمان ریشه دندان تبدیل شده است که با بهره گیری از فناوری لیزر این مشکل نیز تا حدودی حل شده است.

همچنین در دندانپزشکی کودکان که نیازمند کنترل رفتاری خاص است، در بسیاری از مراحل درمانی می توان از لیزر سود جست. برای نمونه در جراحی کودکانی که زبان چسبیده به دهان دارند و در صورت تداوم در آینده دچار مشکلات فکی و گفتاری خواهند شد، این امکان میسر شده است تا با حداقل درد و با بی حسی موضعی، بدون نیاز به بیهوشی عمومی و در سنین حتی کمتر از دو سال عمل جراحی به سهولت انجام شده و زبان آزاد شود.

pediatricدر آن روی سکه در مقابل لیزرهای پرشدت که عاملی برای برداشتن و بریدن است، دنیای زیبای لیزرهای کم شدت مطرح است. این نوع لیزرها با خواص ضدالتهابی، کاهش درد و کاهش آثار ایمونولوژیکی و متابولیکی به فرآیند بهبود روند درمانی یا کاهش عوارض درمانی به یک درمانگر آگاه کمک می کند تا بیمار خود را به سهولت درمان کند. در این روش می توان به مواردی چون تسریع ترمیم زخم های ناشی از جراحی و کاهش درد در درمان های معمول دندانپزشکی و بهبود ترمیم ضایعات استخوانی در درمان های پیوندی، بازسازی استخوان، ترمیم اعصاب آسیب دیده و درمان بعضی از بیماری های داخل حفره دهان اشاره کرد.

منابع:

انجمن مجازی بیواکتریک ایران

www.laserdentistry.org/index.cfm/professionals/Overview%20of%20Lasers

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *