برای درمان مشکلات دهان و دندان به چه کسی مراجعه کنیم؟ این سوالی است که کم و بیش برای همه ممکن است پیش بیاید.
پاسخ دادن به این سوال بستگی به علم و تجربه فرد دارد و البته در این بین احساسات و تجربه شخصی هم تاثیر زیادی دارند!
قبل از پاسخ به این سوال اجازه دهید ردههای متخلف در دندانپزشکی را مرور کنیم:
ردههای مختلف دندانپزشکی
۱-دندانساز تجربی، کمک دندانپزشک، بهیار و…:
هستند کسانی که در زمینه دندانپزشکی تجربه به دست آوردهاند و حتی ممکن است از نظر تواناییها در حد یک دندانپزشک هم تجربه داشته باشند.
انجام درمانهایی مانند پروتز توسط این افراد کاملا مجاز است ولی از نظر قانونی آنها اجازه انجام دیگر درمانهای دندان پزشکی را ندارند؛ حتی اگر توانایی آن را داشته باشند.
۲-دندانپزشک – جراح دندان:
دندانپزشک عنوانی است که به فرد بعد از گذراندن موفقیتآمیز دوره دندانپزشکی اعطاء میشود. دندانپزشکی یک دوره دکتری پیوسته است که پنج سال و نیم الی شش سال به طول میانجامد و طی آن یک دندانپزشک با اصول اولیه و پیشرفته خدمات دندانپزشکی آشنا میشود. بعد از گذراندن موفقیت آمیز این دوره مدرک « دانشنامه دکتری دندانپزشکی » به وی اعطاء میشود. برخی دندانپزشکان به علت علاقه شخصی یا تجربه خاص در حیطههایی از دندانپزشکی بیشتر فعالیت میکنند و لذا ترجیح میدهند نام آن بخش را هم در تابلو خود ذکر کنند. به عنوان مثال: اطفال-ترمیمی-زیبایی یا درمانریشه-پروتز-ساخت دست دندان و یا عنوانهای دیگر.
نباید فراموش کرد که دندانپزشکی حاصل ترکیب علم است با هنر که در مراکز علمی و دانشگاهی با تمرین زیر نظر متخصصین این رشته آموزش داده میشود. بنابراین اگر فردی بتواند زیربنای دندانپزشکی را در دوران عمومی خوب بیاموزد، با اندکی مطالعه و تحقیق بیشتر میتواند در حیطههای ظریفتر دندانپزشکی هم فعالیت کند. در این بین بخشهایی از علم دندانپزشکی به دلیل اهمیت کمتری که در حفظ سلامت جمعی داشته و نیاز به زمان طولانیتری برای آموزش دارند، در دوران دکتری عمومی دندانپزشکی آموزش داده نمیشوند (مانند جراحی فک و صورت یا ارتودنسی ثابت یا ایمپلنت یا…).
۳- متخصص در دندانپزشکی:
دندانپزشکان بعد از اخد مدرک دکتری عمومی میتوانند در آزمونهای ورودی به دورههای تخصصی شرکت کنند و به این ترتیب در رشتههای تخصصی دندانپزشکی به عنوان دستیار دوباره وارد دانشگاه میشوند. اینبار در یک تخصص و زیر نظر متخصصین همان رشته اقدام به تکمیل اطلاعات خود مینمایند. دوره تخصصی حداقل ۳ سال و برای برخی رشتهها مانند جراحی فک و صورت بالغ بر ۵ سال است.
طی این دوره چند ساله دستیار تخصصی (رزیدنت) زیر نظر متخصصین آکادمیک این رشته اقدام به پذیرش چندین بیمار در انواع مشکلات مرتبط با رشته تخصصی خود مینماید و تلاش میشود که انواع کلی مشکلات مرتبط را درمان نماید. در این بین زیر نظر متخصصین درمانها انجام میشود و مهمتر اینکه مشکلاتی که در حین کار پیش میآید، زیر نظر یک متخصص و گاه حتی بیشتر رفع و رجوع و حل میشود! بنابراین یک دندانپزشک بعد از گذراندن دوره تخصصی با اصول پیشرفتهتر آن حیطه تخصصی آشنا میشود و در نهایت با شرکت در امتحان بورد تخصصی این آموختهها به شکل نظری و عملی ارزیابی میشوند و اگر از این امتحان سربلند بیرون آید به وی لقب « متخصص دارای بورد تخصصی کشوری (ملی) » داده میشود.
داشتن بورد هر رشتهای در هر کشوری به این معنی است که توان علمی و عملی فرد به شکل رسمی از سوی بزرگان دانشگاهی آن رشته در آن کشور مورد تایید و پذیرش قرار گرفته است و به فرد اجازه داده میشود که در محدوده تعریف شده به طبابت در آن زمینه بپردازد. این بورد ممکن است بورد عمومی دندانپزشکی آمریکا باشد یا بورد تخصصی اروپا یا ایران.
اما در ایران وقتی صحبت از بورد میشود منظور بورد تخصصی است.
۴- «فوق تخصص» در دندانپزشکی
عملا در دندانپزشکی «فوق تخصص» معنی ندارد. گرچه اخیرا در تعدادی از دانشگاهها دورههای «فلوشیپ» برای دندانپزشکان متخصص ارایه میشود که دورههای میان مدتی هستند برای کسب اطلاعات بیشتر در آن زمینه و با فوق تخصص تفاوت دارند.
مثلا در مورد ارتودنسی که فلوشیپ «جراحی فک و صورت» قابل ارایه است: در واقع تعداد کسانی که نیاز به درمان توام جراحی و ارتودنسی دارند کسر کوچکی از بیماران نیازمند ارتودنسی است و برای این افراد هم خدمات ارایه شده از نظر ارتودنسی آنقدر پیچیده نیستند که نیاز به فلوشیپ در این زمینه حیاتی باشد. بنابراین کسب فلوشیپ بیشتر سلیقه و علاقه متخصص است تا نیاز بیماران.